यातच कधीकधी सिंह राशी तुन होणारा लिओनीद उल्कावर्षाव आकाशाला चार चांद लावून जातो. अगोदरच आकाशात मोत्याने भरलेली चादर पसरलेली असते त्यात तो उल्कावर्षाव अस्मानात दिवाळी साजरी करत असतो. तारा पडताना पहाताना जर काही इच्छा व्यक्त केली तर खरी होते म्हणतात. उल्का वर्षाव होताना जणू नभांगन म्हणत असते घे लेका काय घ्यायच्या त्या इच्छा पूर्ण करुन घे.इकडे तिकडे उल्का पडताना आपण सगळ्या इच्छा विसरून जातो. बेभान होउन जातो. अन पहाटे पहाटे लक्षात येतो अरे आकाश आपल्याला ओंजळी भरभरून घे म्हणत होते आणि आपण काहीच मागितले नाही. ज्याने हा लिओनीद उल्कावर्षाव आयुष्यात एकदा तरी पाहीला तो जीवन भभरुन जगला. "जिवेत शरद: शतम" असे उगाच म्हणत नसावेत. ही अस्मानी देन डिसेंबरमधेच मिळते.
सगल्या हवेतच एक अनामिक उत्साह आनंद भरलेला असतो. कधी चुकून पहाटे जाग आली अन उबदार दुलई च्या बाहेर येवुन फिरायला जायचा मूड आला तर झकास मजा असते. थंडी अशी बहरात असते . अंगावर किंचीत काटा शिरशीरी ,अशा रोमांचित अवस्थेपासून हुडहुडी , दातावर कडकड दात वाजणे डोळ्यातुण पाणी येणे. अशा आवेगी अवस्थेपर्यन्त सगळ्या अवस्था एकाच क्षणात अनुभवायला मिळतात. त्यातून बाहेर पडून थोडे चालायला लागलो की मग अंगात एक वेगळाच विलक्षण उत्साह सम्चारतो. पार जगाच्या अंतापर्यन्त पळत सुटावेसे वाटते. ही नशा नुभवायची तर डिसेंबरातच कंटाळा हा शब्द डिक्षनरीतुनसुद्धा एकदम हद्दपार होउन कुठेतरी गायब झालेला असतो.अशावेळी आपलं चालणं सुद्धा एकदम वेगळच झालेलं असतं एकदम अल्लड. जगाचं दुसरं टोक गाठायची घाइ झाल्यासारखं.
समोरुन येणारे सगळे चेहरे मफलर शाल स्वेटर कानटोपी जर्कीन यानी झाकलेले असतात.
अशाच वेळेस एखादी सकाळ स्वतःचं रुपडं बदलून येते. ऐन डिसेंबरात आभाळ दाटून येतं वातावर कुंद झालेलं असतं. सगळं अंधुकलेलं असतं नगरपालीकेचे स्ट्रीट लाईट अगदीच मिणमिणत असतात. त्याअंधुक सकाळी रस्त्याचे दुसरे टोक कुठेतरी दुसर्‍या जगात जात असल्यासारखं दिसतं त्या धूसर प्रकाशात झाडे , इमारती , लाईटचे खांब अर्धवट धुक्यात लपेटलेल्या असतात. एखाद्या चित्रकाराने आपले चित्र अर्धे स्केचिंग करून अर्धेच रंगवुन ठेवल्या सारखे दिसत असतं.
आपण त्या चित्रातली एक व्यक्तीरेखा बनलेले असतो.काळ थांबवल्यासारखा असतो. घड्याळाचे काटे कुणीतरी फ्रीज केल्यासारखे आपण चित्रबद्ध होतो.
अशावेळेस कधी अवकाळी पाऊस येतो. शिंतोडे टपोरे थेंब मग मोठ्ठा पाऊस..... हा पाउस मे महिन्यातल्या पावसासारखा आनंदी वाटत नाही तर ग्रेस च्या कवीतेतला गूढ दु:खी वाटतो.
"पाऊस कधीचा पडतो......झाडांची हलती पाने...हलकेच मज जाग आली .दु:खांच्या मंद सूराने....." या ग्रेस च्या ओळी आतून आल्यासारख्या येतात " ती गेली तेंव्हा रिमझीम पाउस निनादत होता..... मेघात अडकली किरणे... हा सूर्य सोडवीत होता......" या ओळीतील सूर्याची अवस्था आपण अनुभवत असतो.एरव्ही गूढगर्भ भासणारी ग्रेसची कविता आपल्या आतून उमटत असते....... अशा वेळचा एकटे पणा ज्याने अनुभवलाय तो त्याक्षणी तरी वैराग्याच्या पलीकडे पोहोचलेला असतो. अशावेळेस दुरून कुठून मारवा ऐकायला मिळा किंवा दिवारोंसे मिलके रोना अच्छा लगता है.... किंवा ऐकायला आला तर मग ती अवस्था अत्यवस्था या प्रत जाते. उगाचच कसलीशी रुखरुख वाटते. आतून एकदम दाटून येते. उगाचच एक अनामिक हुरहूर लागते. का कोण जाणे उदास होत जातो.
यातुन बाहेर यावेसे वाटत नाही. त्याच मूड मधे आपण झोपी जातो.
दुसर्‍या दिवशीची सकाळ मात्र जादु केल्यासारखी उगवते. धुक्यातून सूर्य मिरण मार्ग काढत येतात. आणि आपले घर सोनेरी झळाळीने न्हाऊन काढतात.
एकदा मी अशाच डिसेंबरात. पंजाब मधे नांगल ( भीक्रा नांगल पैकी) गावात काही कामा निमीत्त होतो. गेस्टहाऊस एकदम धरणाच्या काठाला होते. समोरूच्या किनार्‍यावर एक सुवर्णवर्खी छत मिरवणारे गुरुद्वारा होते. आदले दिवशी सम्ध्याकाळी त्याकडे काही लक्ष्य गेले नाही. दुसर्‍यादिवशी पहाटे जाग आली तेंव्हा खोलीत धुके गच्च भरलेले होते. माझा हात मला जेमतेम कोपरापर्यन्त दिसत होता. थोड्यावेळाने सूर्योदय झाला अन एक इश्वरी चमत्कार झाला. गुरुद्वाराच्या छतावररुन परावर्तीत झालेले सोनेरी उन पाण्यात उतरले ते पुन्हा परावर्तीत होउन खिडकीतुन आत आले. धुके अन ते सोनेरी उन .... तो एक तास मी अक्षरशः स्वर्गात होतो. माझ्या रूमच्या भिंती टेबल बेड फॅन सगळे सोनेरी रंगाने न्हाऊन निघाले होते. त्या सोनेरी सकाळीचा अनुभव मला डिसेंबरनेच दिला.
डिसेंबर सम्पतासंपता ख्रिसमस येतो. सांताक्लॉज ची संकल्पना आपल्या कडे फारशी माहीत नाही. त्यातून मी न्यू इंग्लीश स्कूलचा विद्यार्थी . त्यामुळे सांताक्लॉजचा परीचय फक्त फिल्मी गाण्यातच झालेला. एकदा नाताळला पुण्यात कॅम्पमध्ये गेलो होतो. माझ्या लहान मुलीला अचानक घोडागाडीत सांताक्लॉज दिसला. त्याने तिला हॅलो केले. मुलगी घोडागाडी जवळ गेल्यावर तिच्या हातात त्याने चॉकलेट दिले. माझ्या मुलीच्या डोळ्यात साम्ताक्लॉज दिसल्याचा आनंद अक्षरशः निथळत होता. सांताक्लॉज दिसला . तो आपल्याला भेटला आणि त्याने चॉकलेट दिले न मगताच असे काही काहीतरी मोठ्ठे मिळू शकते यावर तिचा विश्वास बसत नव्हता . तिच्या विस्फारलेल्या डोळ्यात आश्चर्य / आनंद मावत नव्हता.
डिसेम्बर असतो हुरहूर लावणारा. एक वर्ष सम्पले असे सांगणारा. इतकी वर्षे सम्पली तरीही आपण काहितरी करु शकलो नाही ही जणीव करुन देणारा. एखादा जीवलग आप्त दूर जातो तशी मनाची झपुर्झा अवस्था झालेले असते.
या वर्षभरात मिळालेल्या सुखदःखांचा / दिल्याघेतल्याचा हिषेब करायला लावणारा. ही अवस्था वीस डिसेंबरनंतर सुरु होते.
लहानपणी शाळेत मित्रना सांगताना एकतीस डिसेंबरला झोपुन एक जानेवारी ला उठलो तर मी मागील वर्षी झोपलो ते थेट यावर्षीच उठलो असे म्हणायचो. तोपर्यन्त एकतीस डिसेंबरचे फारसे वेगळेपण जाणावायचे नाही. मग कधीतरी टीव्ही आला. टीव्हीवर मुम्बै दूरदर्शन वर एकतीस डिसेंबरला विशेष कार्यक्रम व्हायला लागले. केबल टीव्ही आल्यानंतर हे व्यापक झाले. एकतीस डिसेंबर हा एक बघताबघता एक मोठा इव्हेंट बनला.
एकतीस डिसेंबर हा सरत्या वर्षाला निरोप आणि नव्या वर्षाचे स्वागत हा डबल इव्हेंट झाला.अगोदरच डिसेंबरच्या हवेतला उत्साह असतोच.तो साजरा करायला निमित्तच लागते.धर्म देश प्रदेश भाषा सगल्या सीमा ओलांडून टाकणारा जागतीक उत्सव साजरा करायला मिळाला. एकतीस डिसेंबरच्या कितीतरी अगोदरपासून कोणाकोणाच्या एकतीस तारखेच्या कार्यक्रमाच्या जहीराती सुरु होतात. नाटकापासून /ऑर्केस्ट्रा./ फनी गेम्स /गझल / सुगम संगीत / फन फेअर कसले कसले कार्यक्रम होत असतात.
एकतीस तारखेला आपण वर्षभरात काय काय करायला मिळाले काय हुकले याचा हिषेब लावत असतो. मुलांचा संध्याकाळच्या पार्टीचा बेत एसएमेस वर किंवा व्हॉट्स अप वर पक्का ठरतो. आपन कोणालातरी आमंत्रीत करतो किंवा कोणातरी जायचे ठरवतो. एकमात्र असते. एकतीस डिसेंबरच्या रात्री बारा वाजताचा क्षण एकट्याने नव्हे तर मित्रांआप्तांसमवेत साजरा करायचा असतो. तो उन्मादी क्षण पुढच्या कितीतरी वर्षांसाठी आठवणीत साठवणीत ठेवून घ्याचा असतो.
साडेअ अकरा वाजतात आपण तयारी करतो. काय होणार माहीत असते तरी काहिशी उत्कंठा असते. अकरा पन्नास होतात.
आपण विल्डिंगाच्या टेरेसवर जातो. अकरा पंचावन्न..... आकाशात काहीच हालचाल नाही. अकरा सत्तावन्न..अठठावन्न.एकोणसाठ. साठ.......ढुंम्म्म्म्म्म्म्म्म........ आकाश उजेडाने भरून जाते. कुणीतरी आकाशात कस्लासा आकाश झगमगीत सोनीरी लाल निळा हिरवा असे आभाळ भरून टाकणारे प्रकाशाचे झाड उवडलेले असते. एक एक करत सगळीकडून आतशबाजी सुरु होते. लिओनीद उल्कावर्षावाला जणु उत्तर म्हणून नव्या वर्षाचे स्वागत फटक्यांच्या आतीषबाजीने सुरु होते..हॅप्पी न्यू इअर च्या आरोळ्या ऐकु येताय.
सोसायटीतील सर्वजण मधल्या कॉमन पॅसज मध्ये किंवा पार्किंग कधे येवुन एकमेकाना हॅपी न्यू इअर च्या शुभेच्छा देतात.
मोबाईल विवीध रिंगटोन्समध्ये किणकिणत असतात. पण प्रत्येकातुन उमटणारे शब्द हॅपी न्यू इअर म्हणत असतात.
वर्ष सरताना " का उगाच चिंतेत जगतोस मित्रा .आनंदी जग. उद्या नवा दिवस येणारा आहे." असा "हकूना मटाटा" दिलासा डिसेंबर देवून जातो. आपल्याला बोट धरून नव्या वर्षात घेवून जातो.
सगल्या हवेतच एक अनामिक उत्साह आनंद भरलेला असतो. कधी चुकून पहाटे जाग आली अन उबदार दुलई च्या बाहेर येवुन फिरायला जायचा मूड आला तर झकास मजा असते. थंडी अशी बहरात असते . अंगावर किंचीत काटा शिरशीरी ,अशा रोमांचित अवस्थेपासून हुडहुडी , दातावर कडकड दात वाजणे डोळ्यातुण पाणी येणे. अशा आवेगी अवस्थेपर्यन्त सगळ्या अवस्था एकाच क्षणात अनुभवायला मिळतात. त्यातून बाहेर पडून थोडे चालायला लागलो की मग अंगात एक वेगळाच विलक्षण उत्साह सम्चारतो. पार जगाच्या अंतापर्यन्त पळत सुटावेसे वाटते. ही नशा नुभवायची तर डिसेंबरातच कंटाळा हा शब्द डिक्षनरीतुनसुद्धा एकदम हद्दपार होउन कुठेतरी गायब झालेला असतो.अशावेळी आपलं चालणं सुद्धा एकदम वेगळच झालेलं असतं एकदम अल्लड. जगाचं दुसरं टोक गाठायची घाइ झाल्यासारखं.
समोरुन येणारे सगळे चेहरे मफलर शाल स्वेटर कानटोपी जर्कीन यानी झाकलेले असतात.
अशाच वेळेस एखादी सकाळ स्वतःचं रुपडं बदलून येते. ऐन डिसेंबरात आभाळ दाटून येतं वातावर कुंद झालेलं असतं. सगळं अंधुकलेलं असतं नगरपालीकेचे स्ट्रीट लाईट अगदीच मिणमिणत असतात. त्याअंधुक सकाळी रस्त्याचे दुसरे टोक कुठेतरी दुसर्‍या जगात जात असल्यासारखं दिसतं त्या धूसर प्रकाशात झाडे , इमारती , लाईटचे खांब अर्धवट धुक्यात लपेटलेल्या असतात. एखाद्या चित्रकाराने आपले चित्र अर्धे स्केचिंग करून अर्धेच रंगवुन ठेवल्या सारखे दिसत असतं.
आपण त्या चित्रातली एक व्यक्तीरेखा बनलेले असतो.काळ थांबवल्यासारखा असतो. घड्याळाचे काटे कुणीतरी फ्रीज केल्यासारखे आपण चित्रबद्ध होतो.
अशावेळेस कधी अवकाळी पाऊस येतो. शिंतोडे टपोरे थेंब मग मोठ्ठा पाऊस..... हा पाउस मे महिन्यातल्या पावसासारखा आनंदी वाटत नाही तर ग्रेस च्या कवीतेतला गूढ दु:खी वाटतो.
"पाऊस कधीचा पडतो......झाडांची हलती पाने...हलकेच मज जाग आली .दु:खांच्या मंद सूराने....." या ग्रेस च्या ओळी आतून आल्यासारख्या येतात " ती गेली तेंव्हा रिमझीम पाउस निनादत होता..... मेघात अडकली किरणे... हा सूर्य सोडवीत होता......" या ओळीतील सूर्याची अवस्था आपण अनुभवत असतो.एरव्ही गूढगर्भ भासणारी ग्रेसची कविता आपल्या आतून उमटत असते....... अशा वेळचा एकटे पणा ज्याने अनुभवलाय तो त्याक्षणी तरी वैराग्याच्या पलीकडे पोहोचलेला असतो. अशावेळेस दुरून कुठून मारवा ऐकायला मिळा किंवा दिवारोंसे मिलके रोना अच्छा लगता है.... किंवा ऐकायला आला तर मग ती अवस्था अत्यवस्था या प्रत जाते. उगाचच कसलीशी रुखरुख वाटते. आतून एकदम दाटून येते. उगाचच एक अनामिक हुरहूर लागते. का कोण जाणे उदास होत जातो.
यातुन बाहेर यावेसे वाटत नाही. त्याच मूड मधे आपण झोपी जातो.
दुसर्‍या दिवशीची सकाळ मात्र जादु केल्यासारखी उगवते. धुक्यातून सूर्य मिरण मार्ग काढत येतात. आणि आपले घर सोनेरी झळाळीने न्हाऊन काढतात.
एकदा मी अशाच डिसेंबरात. पंजाब मधे नांगल ( भीक्रा नांगल पैकी) गावात काही कामा निमीत्त होतो. गेस्टहाऊस एकदम धरणाच्या काठाला होते. समोरूच्या किनार्‍यावर एक सुवर्णवर्खी छत मिरवणारे गुरुद्वारा होते. आदले दिवशी सम्ध्याकाळी त्याकडे काही लक्ष्य गेले नाही. दुसर्‍यादिवशी पहाटे जाग आली तेंव्हा खोलीत धुके गच्च भरलेले होते. माझा हात मला जेमतेम कोपरापर्यन्त दिसत होता. थोड्यावेळाने सूर्योदय झाला अन एक इश्वरी चमत्कार झाला. गुरुद्वाराच्या छतावररुन परावर्तीत झालेले सोनेरी उन पाण्यात उतरले ते पुन्हा परावर्तीत होउन खिडकीतुन आत आले. धुके अन ते सोनेरी उन .... तो एक तास मी अक्षरशः स्वर्गात होतो. माझ्या रूमच्या भिंती टेबल बेड फॅन सगळे सोनेरी रंगाने न्हाऊन निघाले होते. त्या सोनेरी सकाळीचा अनुभव मला डिसेंबरनेच दिला.
डिसेंबर सम्पतासंपता ख्रिसमस येतो. सांताक्लॉज ची संकल्पना आपल्या कडे फारशी माहीत नाही. त्यातून मी न्यू इंग्लीश स्कूलचा विद्यार्थी . त्यामुळे सांताक्लॉजचा परीचय फक्त फिल्मी गाण्यातच झालेला. एकदा नाताळला पुण्यात कॅम्पमध्ये गेलो होतो. माझ्या लहान मुलीला अचानक घोडागाडीत सांताक्लॉज दिसला. त्याने तिला हॅलो केले. मुलगी घोडागाडी जवळ गेल्यावर तिच्या हातात त्याने चॉकलेट दिले. माझ्या मुलीच्या डोळ्यात साम्ताक्लॉज दिसल्याचा आनंद अक्षरशः निथळत होता. सांताक्लॉज दिसला . तो आपल्याला भेटला आणि त्याने चॉकलेट दिले न मगताच असे काही काहीतरी मोठ्ठे मिळू शकते यावर तिचा विश्वास बसत नव्हता . तिच्या विस्फारलेल्या डोळ्यात आश्चर्य / आनंद मावत नव्हता.
डिसेम्बर असतो हुरहूर लावणारा. एक वर्ष सम्पले असे सांगणारा. इतकी वर्षे सम्पली तरीही आपण काहितरी करु शकलो नाही ही जणीव करुन देणारा. एखादा जीवलग आप्त दूर जातो तशी मनाची झपुर्झा अवस्था झालेले असते.
या वर्षभरात मिळालेल्या सुखदःखांचा / दिल्याघेतल्याचा हिषेब करायला लावणारा. ही अवस्था वीस डिसेंबरनंतर सुरु होते.
लहानपणी शाळेत मित्रना सांगताना एकतीस डिसेंबरला झोपुन एक जानेवारी ला उठलो तर मी मागील वर्षी झोपलो ते थेट यावर्षीच उठलो असे म्हणायचो. तोपर्यन्त एकतीस डिसेंबरचे फारसे वेगळेपण जाणावायचे नाही. मग कधीतरी टीव्ही आला. टीव्हीवर मुम्बै दूरदर्शन वर एकतीस डिसेंबरला विशेष कार्यक्रम व्हायला लागले. केबल टीव्ही आल्यानंतर हे व्यापक झाले. एकतीस डिसेंबर हा एक बघताबघता एक मोठा इव्हेंट बनला.
एकतीस डिसेंबर हा सरत्या वर्षाला निरोप आणि नव्या वर्षाचे स्वागत हा डबल इव्हेंट झाला.अगोदरच डिसेंबरच्या हवेतला उत्साह असतोच.तो साजरा करायला निमित्तच लागते.धर्म देश प्रदेश भाषा सगल्या सीमा ओलांडून टाकणारा जागतीक उत्सव साजरा करायला मिळाला. एकतीस डिसेंबरच्या कितीतरी अगोदरपासून कोणाकोणाच्या एकतीस तारखेच्या कार्यक्रमाच्या जहीराती सुरु होतात. नाटकापासून /ऑर्केस्ट्रा./ फनी गेम्स /गझल / सुगम संगीत / फन फेअर कसले कसले कार्यक्रम होत असतात.
एकतीस तारखेला आपण वर्षभरात काय काय करायला मिळाले काय हुकले याचा हिषेब लावत असतो. मुलांचा संध्याकाळच्या पार्टीचा बेत एसएमेस वर किंवा व्हॉट्स अप वर पक्का ठरतो. आपन कोणालातरी आमंत्रीत करतो किंवा कोणातरी जायचे ठरवतो. एकमात्र असते. एकतीस डिसेंबरच्या रात्री बारा वाजताचा क्षण एकट्याने नव्हे तर मित्रांआप्तांसमवेत साजरा करायचा असतो. तो उन्मादी क्षण पुढच्या कितीतरी वर्षांसाठी आठवणीत साठवणीत ठेवून घ्याचा असतो.
साडेअ अकरा वाजतात आपण तयारी करतो. काय होणार माहीत असते तरी काहिशी उत्कंठा असते. अकरा पन्नास होतात.
आपण विल्डिंगाच्या टेरेसवर जातो. अकरा पंचावन्न..... आकाशात काहीच हालचाल नाही. अकरा सत्तावन्न..अठठावन्न.एकोणसाठ. साठ.......ढुंम्म्म्म्म्म्म्म्म........ आकाश उजेडाने भरून जाते. कुणीतरी आकाशात कस्लासा आकाश झगमगीत सोनीरी लाल निळा हिरवा असे आभाळ भरून टाकणारे प्रकाशाचे झाड उवडलेले असते. एक एक करत सगळीकडून आतशबाजी सुरु होते. लिओनीद उल्कावर्षावाला जणु उत्तर म्हणून नव्या वर्षाचे स्वागत फटक्यांच्या आतीषबाजीने सुरु होते..हॅप्पी न्यू इअर च्या आरोळ्या ऐकु येताय.
सोसायटीतील सर्वजण मधल्या कॉमन पॅसज मध्ये किंवा पार्किंग कधे येवुन एकमेकाना हॅपी न्यू इअर च्या शुभेच्छा देतात.
मोबाईल विवीध रिंगटोन्समध्ये किणकिणत असतात. पण प्रत्येकातुन उमटणारे शब्द हॅपी न्यू इअर म्हणत असतात.
वर्ष सरताना " का उगाच चिंतेत जगतोस मित्रा .आनंदी जग. उद्या नवा दिवस येणारा आहे." असा "हकूना मटाटा" दिलासा डिसेंबर देवून जातो. आपल्याला बोट धरून नव्या वर्षात घेवून जातो.
